10 marca nakładem Wydawnictw Tatrzańskiego Parku Narodowego ukazała się książka „Żywot górala poczciwego. Spojrzenie po latach”. To ekskluzywnie wydane, wznowione po blisko 45 latach, wspomnienia Wojciecha Brzegi – najbliższego współpracownika Stanisława Witkiewicza. Książkę uzupełniają podobizny dzieł oraz archiwalia ze zbiorów Muzeum Tatrzańskiego, innych instytucji i osób prywatnych (w opracowaniu Heleny Pitoń). To kolejna pozycja z cyklu ciekawych opowieści o starych czasach w Zakopanem. Jak każdy człowiek zakochany w Tatrach, jestem także blisko związany z tym miastem, zwanym zimową stolicą Polski. Bardzo ciekawe dla mnie są wszystkie historie o tym jak dawniej tam bywało. Wiemy nie od dziś, że Zakopane odkryli dla szerokiego grona rodaków właśnie młodopolscy artyści w XIX w. Do tej bohemy należał również Stanisław Witkiewicz, który stworzył teorię stylu zakopiańskiego oraz napisał książkę: „Na przełęczy” (w 1891), nazywanej Ewangelią Tatr. Wiele z ciekawych zdarzeń zakopiańskich z tamtych czasów rozkwitu miasta opisał w swojej książce wspomniany Wojciech Brzega. Czyta się ją lekko i przyjemnie, jako że zawiera wiele humorystycznych akcentów. Polecam miłośnikom Zakopanego i Tatr.
Stanisław Witkiewicz ze swoją wizją stworzenia stylu zakopiańskiego poniósłby spektakularną klęskę, gdyby z pomocą nie przyszedł mu Wojciech Brzega. Również Brzedze Władysław Orkan zawdzięcza kontakt z Kazimierzem Przerwą-Tetmajerem i karierę literacką. Z kolei Stefanowi Żeromskiemu – zapalonemu szachiście – Brzega wyrzeźbił komplet góralskich szachów, a jego syna uczył modelarstwa. Wojciech Brzega to najbliższy współpracownik Stanisława Witkiewicza, wykonawca jego projektów, współtwórca stylu zakopiańskiego, rzeźbiarz, meblarz, pisarz, poczciwy góral i zakopiańczyk, zachwycający się pięknem Tatr, które przyciągały go bardziej niż Kraków, Paryż czy Monachium. Pozostawił po sobie nie tylko wiele arcydzieł sztuki snycerskiej, lecz także wspomnienia, ukazujące czasy, w których żył. „Żywot górala poczciwego – spojrzenie po latach” to wyjątkowy zbiór wspomnień artysty, bogato ilustrowany podobiznami dzieł oraz archiwaliami.
Ekskluzywnie wydane wspomnienia zakopiańczyka stanowią emocjonalny zapis jego życia, ukazują lokalny koloryt Tatr, kondycję XIX- i XX-wiecznego Zakopanego oraz odsłaniają szczegóły biografii młodopolskich pisarzy, poetów, malarzy, artystów i zwykłych mieszkańców. Oprócz heroicznej walki Tytusa Chałubińskiego z cholerą Brzega wspomina zbójnickie zwyczaje, pierwsze wycieczki na nartach norweskich i szwedzkich, czasy wkroczenia Zakopanego w złotą erę sztuki, prace nad willą Koliba czy rozwój budownictwa. Odkrywa domowe zacisze Tetmajerów i Żeromskich, opisuje przygotowania do pogrzebu Witkiewicza. Wspomnienia Wojciecha Brzegi to również fascynująca historia współpracy, jaka łączyła go ze Stanisławem Witkiewiczem. Szczery podziw dla determinacji artysty przeplata się z krytyką ze strony zakopiańczyka. Książka zawiera też opisy spotkań Brzegi z Józefem Chełmońskim, Janem Kasprowiczem, Jenem Krzeptowskim Sabałą, młodzieńczych prób zyskania sympatii braci Tetmajerów, opis kariery rozwijającej się dzięki wyjazdom do Monachium czy Paryża oraz barwnego życia w ówczesnym Zakopanem – centrum młodopolskiej sztuki.
Rękopis wspomnień, przechowywany w Muzeum Tatrzańskim, opracowali Anna Micińska, która swoje naukowe życie poświęciła Witkacemu, i Michał Jagiełło – historyk literatury, poeta, pisarz, eseista, przewodnik i ratownik górski. Od czasów pierwszego opracowania gawęd Wojciecha Brzegi minęło 45 lat, a pustkę po jego wspomnieniach wydanych w 1969 roku i dziś już niedostępnych czytelnikom wypełnia nowa publikacja. „Żywot górala poczciwego – spojrzenie po latach” uzupełniają: nowa gawęda Brzegi, esej Wojciecha Jagiełły „Dłutem i piórem”, zestawienie wszystkich tekstów artysty oraz część albumowa opracowana przez Helenę Pitoń – kierowniczkę działu sztuki Muzeum Tatrzańskiego. Książka ukazuje się w przededniu 75. rocznicy śmierci artysty, którą obchodzić będziemy w 2016 roku. Partnerem projektu jest Muzeum Tatrzańskie.
Żywot górala poczciwego – spojrzenie po latach, opracowanie krytyczne Michał Jagiełło, wybór ilustracji Helena Pitoń, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane 2015